ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ - ΛΕΥΚΕΣ

Οι κυριότερες και πλέον διαδεδομένες ελληνικές λευκές και ροδόχρωμες ποικιλίες αναφέρονται κατά τη σειρά διάδοσης και συμμετοχής τους σε εμφιαλωμένα κρασιά.

Ροδίτης 

Στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Πάτρα 100%, στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Αγχίαλος τουλάχιστον 75%, συμμετοχή στους λευκούς οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Πλαγιές Μελίτωνα.

Η 2η ευρύτερα καλλιεργούμενη ποικιλία αλλά πρώτη σε οργανωμένες εκμεταλλεύσεις. Πολλές παραλλαγές σε χρώμα από λευκό (Αγχιάλου) μέχρι ρόδινο (Αλεπού) και διάφορες ονομασίες όπως Αλεπού (η καλύτερη εκδοχή του και ίσως διαφορετική ποικιλία), γαϊδουροροδίτης (η χειρότερη εκδοχή του διαδεδομένη στην Αχαΐα), γαλανός ροδίτης (βόρεια Ελλάδα) κ.ά.

Ευαισθησία στον περονόσπορο, αντοχή στην ξηρασία. Τρύγος τέλος Σεπτέμβρη. Στα κατάλληλα εδάφη, ορεινών περιοχών βορινού προσανατολισμού και με μέτριες αποδόσεις ανά πρέμνο, μπορεί να δώσει αξιόλογα ξηρά κρασιά, με καλή ισορροπία ανάμεσα στην αλκοόλη και την οξύτητα, με καλό άρωμα λουλουδιών , εσπεριδοειδών, μήλου, πεπονιού, μπανάνας. Δροσερή, χάρη στην οξύτητα, γεύση. Μπορεί να δώσει και παχύ, λιπαρό σώμα. Δυνατότητες παλαίωσης.

Ασύρτικο 

Πολυδυναμική ποικιλία από τις πιο αξιόλογες της Μεσογείου. Μεγάλη αντοχή σε ξηρασία, περονόσπορο, ωίδιο και βοτρύτη. Λίκνο της η Σαντορίνη όπου και παραμένει αυτοφυής αφού δεν προσβλήθηκε ποτέ από φυλλοξήρα. Μεγάλη προσαρμοστικότητα, εξ ου και η μεγάλη του διασπορά ανά την Ελλάδα.

Συμμετέχει στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Σαντορίνη έως και 100% αλλά τους οίνους Vinsanto καλύτερη εκδοχή η συνοινοποίηση με λίγο αθήρι και κυρίως αηδάνι άσπρο.
Συμμετέχει στους λευκούς οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Πλαγιές Μελίτωνα, από τον Ιούλιο του 2010 συμμετέχει στους γλυκείς οίνους ΠΟΠ Μονεμβασία-Malvasia, από τον Οκτώβριο 2011 στους γλυκείς οίνους ΠΟΠ Πάρος και από τον Νοέμβριο του 2011 στους λευκούς οίνους ΠΟΠ Ρόδος.
Τρύγος όλο τον Αύγουστο, ανάλογα με την περιοχή.

Ο βασιλιάς της ισορροπημένης οξύτητας. Υψηλό αλκοόλ (έως 15-16%Vol). Πλούσια φρουτώδης και εκρηκτική, λόγω οξύτητας γεύση, πολύ ελαφρύ άρωμα εσπεριδοειδών (λεμόνι) και φρούτων (πράσινο μήλο, ανανάς). Χαρακτηριστική στυφάδα στο τελείωμα και, συνήθως, μακρά επίγευση.

Ως ευοξείδωτη ποικιλία απαιτεί πολύ προσεκτική οινοποίηση και επιδέχεται παλαίωση κάτω από ιδανικές συνθήκες. Οι Σαντορίνες έχουν teroir πολύ χαρακτηριστικό, ενώ εκτός νησιού διατηρούνται τα αρωματικά χαρακτηριστικά αλλά όχι το στόμα.

Το Vinsanto, με λιάσιμο των σταφυλιών, είναι ημίγλυκο, παχύ, πλούσιο στο στόμα, με άρωμα σοκολάτας, καφέ και λικέρ βύσσινο, έχει σκούρο μελί χρώμα.

Σαββατιανό

 

Η ευρύτερα καλλιεργούμενη ποικιλία. Η ποικιλία της Ρετσίνας. Αντοχή στην ξηρασία και στις ασθένειες. Τρύγος μέσα Σεπτέμβρη ως μέσα Οκτώβρη.

Κάποιες παλιές περιγραφές των κρασιών από σαββατιανό έλεγαν τα παρακάτω:

Της Αττικής "γεμάτα" στο στόμα, "ζεστά" από τον σχετικά υψηλό αλκοολικό τίτλο, με βαριά αρώματα ζύμωσης. Σχετικά γρήγορη εξέλιξη κατά την παλαίωση. Της Βοιωτίας, των πλαγιών Πεντέλης και Κιθαιρώνα, πιο λεπτή γεύση, πιο "δροσερά" (νευρικά) με οξύτητα και μικρότερο αλκοολικό βαθμό, αρώματα πιο λεπτά, πιο φινετσάτα.

Χρώμα κιτρινοπράσινο προς κίτρινο έντονο όσο παλαιώνει. Φρουτώδη αρώματα μεγάλης ποικιλίας (λευκό ροδάκινο, λεμόνι, ακτινίδιο, μπανάνα, πεπόνι, ώριμο βερίκοκο, φράουλα, μοσχάτο, γιαρμάς, κίτρινο ροδάκινο). Στόμα μαλακό στην αρχή και συχνά με χαμηλή οξύτητα, που σε πολλά κρασιά εκφράζει αδυναμία, αφού τα κάνει πλαδαρά, χωρίς νεύρο.

Οι περιγραφές αυτές δεν ήταν άδικες αλλά από τότε έχουν αλλάξει πολλά. Σήμερα, παράγονται, ιδίως από μερικούς οινοπαραγωγούς της περιοχής των Μεσογείων Αττικής, κρασιά από σαββατιανό που κρατούν όλα τα θετικά της παραπάνω περιγραφής και ταυτοχρόνως έχουν αποβάλει όλα τα αρνητικά. Έχει έλθει, πλέον, η εποχή που γενικευμένα στερεότυπα περί "εύκολων, καθημερινών, απλών" κρασιών απλώς αδικούν κατάφωρα μερικά εξαιρετικά κρασιά από σαββατιανό.

Αθήρι 

Η Θηραϊκή άμπελος των αρχαίων. Ευαισθησία στο ωίδιο και τον βοτρύτη.

Στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Ρόδος έως τον Νοέμβριο 2011 ήταν 100%, έκτοτε προστέθηκαν ασύρτικο και μαλαγουζιά.
Συμμετοχή στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Σαντορίνη και στους λευκούς οίνους
ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Πλαγιές Μελίτωνα.
Τρύγος από μέσα Αυγούστου έως αρχές Σεπτέμβρη, ανάλογα με την περιοχή.

Δίνει λευκά ξηρά, γλυκά και αφρώδη κρασιά (Ρόδος). Μόνο του δίνει μεσόβαθμα έως υψηλόβαθμα ξηρά κρασιά με λεπτά και κάπως ελαφρά αρώματα που θυμίζουν εσπεριδοειδή (ανθός λεμονιού) και άλλα φρούτα (ανανάς, ξινόμηλο, πεπόνι). Έχουν μαλακιά, ισορροπημένη γεύση και χαμηλή έως μέτρια οξύτητα.

Μοσχοφίλερο 

Η γκρι και ευγενέστερη εκδοχή της ποικιλίας Φιλέρι, μια από τις καπνίας αμπέλους των αρχαίων.

Παρότι ερυθρωπή δίνει κυρίως λευκά κρασιά. Στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Μαντίνεια 100% στην πράξη, παρότι ο νόμος επιτρέπει και ασπρούδες. Από τον Οκτώβριο του 2010 αναγνωρίστηκε και η ικανότητά του στην παραγωγή αφρωδών οίνων με αντίστοιχη επέκταση της ονομασίας ΠΟΠ Μαντίνεια.

Με μικρή προσαρμοστικότητα, δύσκολα ευδοκιμεί σε άλλες περιοχές. Τρύγος αρχές Οκτώβρη. Επειδή αργεί να ωριμάσει και λόγω υψομέτρου είναι επιρρεπής στις βροχοπτώσεις και τα πιθανά κρύα του Σεπτέμβρη.

Δίνει ξηρά κρασιά με πολύ έντονα αρώματα που κυριαρχεί το τριαντάφυλλο στα χαμηλότερα υψόμετρα και το λεμόνι στα υψηλότερα και ακόμα πράσινο μήλο, εξωτικά φρούτα (λίτσι) κ.ά. Έχουν γεύση μέτριου όγκου με χαρακτηριστικά υψηλή οξύτητα που ξεχωρίζει, μέτρια έως χαμηλή περιεκτικότητα αλκοόλ και όχι ιδιαίτερα μακρά επίγευση.

Δίνει και ημιαφρώδη ή αφρώδη λευκά (π.χ. Amalia Brut - Τσέλεπου) αλλά και ροζέ κρασιά. Αρκετά ευοξείδωτη ποικιλία. Καθώς έχει πολύ πλούσια πρωτογενή αρώματα, στο βαρέλι τη βάζουν λίγοι (4) παραγωγοί. Αν οινοποιειθεί μαζί με τα στέμφυλα δε δίνει ακριβώς ροζέ αλλά έναν αρωματικό γκρι οίνο - vin gris (π.χ. Gris de noir του Αντωνόπουλου).

Βηλάνα 

Στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Πεζά 100%.
Συμμετέχει στους λευκούς οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Σητεία.
Η ευγενική λευκή ποικιλία της Κρήτης. Τρύγος μέσα Σεπτέμβρη.

Ιδιαίτερα ανοιχτό χρώμα, Χαμηλός έως μέτριος αλκοολικός βαθμός, καλή έως υψηλή οξύτητα.

Μετρίως αρωματικά κρασιά (πράσινο μήλο, κίτρο, λεμόνι). Πολύ ευοξείδωτη πρέπει να καταναλώνεται φρέσκια.

Μοσχάτο λευκό
Μια από τις πιο διαδεδομένες ποικιλίες σε όλον τον κόσμο (Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία) με διάφορα ονόματα (Muscat de Frontignan, a petits grains, bianco, di Trani) και μεγάλη παραλλακτικότητα.

Στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΕ) Σάμος, Μοσχάτος Πατρών, Μοσχάτος Ρίου Πατρών,
Μοσχάτος Κεφαλονιάς 100%.
Τρύγος από μέσα Αυγούστου ώς τέλη Σεπτέμβρη, ανάλογα με την περιοχή.

Ευοξείδωτη ποικιλία για αυτό χρησιμοποιείται κυρίως για γλυκά κρασιά. Τα ξηρά της κρασιά έχουν πολύ έντονα και ιδιαίτερα αρώματα που θυμίζουν τριαντάφυλλο, μέντα και άλλα λουλούδια, φρούτα (πράσινο μήλο, σταφύλι, βερίκοκο, ανανά κ.ά.) καθώς και μέλι ή μαρμελάδα (περγαμόντο). Έχουν ευχάριστη γεύση, μέτρια οξύτητα, αρκετά υψηλή περιεκτικότητα αλκοόλ και πρέπει να καταναλώνονται πολύ φρέσκα.

Δίνει επίσης γλυκά κρασιά (ΠΟΠ - ΟΠΕ) που, ανάλογα με την οινοποίηση και την ωρίμανση, έχουν αρώματα που θυμίζουν λουλούδια, φρούτα, κυρίως αποξηραμένα, (όπως βερίκοκο, ανανά κ.ά.), κακάο, σοκολάτα, καφέ κ.ά. και αντίστοιχη γεύση, συχνά με ιδιαίτερα καλή επίγευση. Αυτά της Σάμου πληθωρικά με ρουστίκ χαρακτηριστικά, ενώ τα της Πάτρας, Ρίου πιο φινετσάτα και νεανικά. Τα της Κεφαλονιάς ψάχνονται ακόμα (6 ετικέτες με πολύ μεγάλες διαφορές τεχνολογικά και οργανοληπτικά).

Μοσχάτο Αλεξανδρείας

Πιθανώς αφρικανικής καταγωγής διαδεδομένη σε όλον τον κόσμο (στη νότια Ιταλία το λένε Zibbibo).

Τριπλής χρήσης (οινοποίηση, επιτραπέζια, σταφίδα). Μεγάλη αντοχή στην ξηρασία, ευαισθησία σε ιώσεις, περονόσπορο, ωίδιο. Είναι χονδρόρωγο για αυτό λέγεται και Μοσχάτο χονδρό.

Στους οίνους ΠΟΠ (ΟΠΑΠ) Λήμνος και ΠΟΠ (ΟΠΕ) Μοσχάτος Λήμνου 100%.
Τρύγος τέλη Αυγούστου μέσα Σεπτέμβρη.

Δίνει ξηρά κρασιά με έντονα αρώματα που θυμίζουν λουλούδια και κίτρινα φρούτα. Έχουν γεύση με αρκετά υψηλή οξύτητα, μέτρια προς υψηλή περιεκτικότητα αλκοόλ. Έχει δυνατότητες ωρίμανσης σε βαρέλι αλλιώς είναι ευοξείδωτη.

Δίνει επίσης γλυκά κρασιά με αρώματα που θυμίζουν λουλούδια, αποξηραμένα φρούτα, μέλι κ.ά. Έχουν γεύση που μοιάζει συχνά με αυτή του σταφυλιού και μακρά επίγευση.

Μαλαγουζιά

Καταγωγή από την Αιτωλοακαρνανία. Εύρωστη και παραγωγική, ευαίσθητη στον βοτρύτη και το ωίδιο, ανθεκτική στην ξηρασία. Τρύγος τέλη Αυγούστου.

Από τις πλέον αρωματικές γηγενείς ποικιλίες. Δίνει ξηρά κρασιά με έντονα και σύνθετα αρώματα που θυμίζουν λουλούδια, κίτρο, βασιλικό, μήλο, ροδάκινο κ.ά. Έχουν πλούσια γεύση με σχετικά χαμηλή οξύτητα, υψηλή περιεκτικότητα αλκοόλ, καλή επίγευση και δυνατότητες ωρίμανσης σε βαρέλι.

Υπάρχει και μια παραλλαγή γνωστή ως ψιλόρωγη μαλαγουζιά που δίνει ακόμα πιο αρωματικά κρασιά.

Από τον Νοέμβριο του 2011 συμμετέχει στη σύνθεση των λευκών οίνων ΠΟΠ Ρόδος.

 Μοσχάτο λευκό

Μια από τις πιο σημαντικές λευκές ποικιλίες, καλλιεργείται εδώ και πολλούς αιώνες στη Σάμο, όπου σήμερα καταλαμβάνει έκταση 16.000 στρ. περίπου.Στην πραγματικότητα αποτελεί τη μοναδική λευκή μοσχάτη ποικιλία του ιστορικού αμπελώνα του νησιού και τη βάση των ονομαστών οίνων. 

 

Θεωρείται, μαζί με τις άλλες ποικιλίες της ομάδας των Μοσχάτων και ιδίως του Μοσχάτου Αλεξανδρείας, ποικιλία της Aνατολικής Μεσογείου και είναι γνωστή από την αρχαιότητα. 

 

Οι αμπελογραφικοί και γλευκογραφικοί χαρακτήρες της ποικιλίας μοιάζουν με της «μελισσέας» της ελληνικής αρχαιότητας και της «apiana» (uva apiana του Πλίνιου) των ρωμαϊκών χρόνων.
 

Στη Γαλλία καλλιεργούνται 65.000 στρ. περίπου, στην Ιταλία 135.000 στρ. και μικρότερες εκτάσεις στις άλλες χώρες. Σε παγκόσμιο επίπεδο η καλλιέργεια της ποικιλίας υπερβαίνει τα 450.000 στρ.
 

Στην ελληνική και διεθνή αμπελογραφία αναφέρονται πολλά συνώνυμα, τύποι ή παραλλαγές της ποικιλίας Μοσχάτο λευκό, όπως Μοσχούδι, Μοσχοστάφυλο, Μοσχάτο Ρίου (Πελοπόννησος), Μοσχάτο Σάμου, Μοσχάτο ντόπιο, Μοσχάτο σταχτί, Μοσχάτο παλαιό (Σάμος), Μοσχάτο Κερκύρας, Μοσχάτο Σπίνας και Μοσχάτο Μάζας (Κρήτη), Muscat de Frontignan στη Γαλλία. 

 

Πρόσφατες έρευνες με τη χρήση μοριακών δεικτών (Stavrakakis και Biniari 1998) έδειξαν ότι τα
Μοσχούδι, Μοσχάτο λευκό, Μοσχάτο Σάμου και Μοσχάτο Ρίου αποτελούν μία ποικιλία η οποία έχει υψηλό βαθμό γενετικής ομοιότητας με τους τύπους που καλλιεργούνται στην Κρήτη και τη Γαλλία. Αντίθετα το Μοσχοστάφυλο παρουσιάζει μικρό βαθμό γενετικής ομοιότητας, πρόκειται επομένως για διαφορετικήποικιλία.
 

Στις άλλες αμπελουργικές χώρες αναφέρονται ως συνώνυμα τα Muscat blanc à petit grains, Muscat de Frontignan (Γαλλία), Moscatel de grano menudo (Ισπανία), White Frontignan (Μ. Βρετανία), Muscatel branco (Πορτογαλία), Moscata bianca, Moscato d’Ast (Ιταλία), Weisser Muscateller (Γερμανία), White Frontignac (Αυστραλία).
 

Στην Ελλάδα καλλιεργείται επίσης στην Αχαΐα με την ονομασία Μοσχάτο λευκό ή Μοσχάτο Ρίου και σε μικρότερες εκτάσεις στις άλλες αμπελουργικές περιοχές της χώρας (Κυκλάδες, Ιόνια νησι
ά, Κρήτη κ.α.).
 

Συνιστάται για το αμπελουργικό διαμέρισμα της ∆ωδεκανήσου και για τους νομούς Αχαΐας,
Κεφαλληνίας, Λασιθίου και Σάμου και επιτρέπεται στο αμπελουργικό διαμέρισμα των Κυκλάδων.