Η Νεμέα και το Αγιωργίτικο

Με κρασιά που την κάνουν να λάμπει από φήμη, η Νεμέα έχει ρίζες που χάνονται βαθιά μέσα στην πελοποννησιακή γη. Το Αγιωργίτικο, η κύρια ποικιλία της περιοχής, εκτός από το ποιοτικό δυναμικό που κρύβει, αποδεικνύει και κάτι που πιθανόν δεν έχετε σκεφτεί. Τα πιο ενδιαφέρονται και χαρακτηριστικά κρασιά (και αυτό ισχύει για όλες σχεδόν τις χώρες) προέρχονται από περιοχές με ιστορία και παραδόσεις. Η Νεμέα είναι μία απ αυτές.

 

Τα κρασιά της Νεμέας, είναι αλήθεια, ήταν πάντα από τα πιο δημοφιλή και αγαπητά, πολύ πριν από την ποιοτική άνοιξη του ελληνικού κρασιού και την πορεία προς την κορυφή. Παραμένουν αγαπημένα, και σήμερα τα αποδέχονται και οι καλά ενημερωμένοι οινόφιλοι, όχι μόνο για το τόσο χαρακτηριστικό τους στιλ αλλά και για ένα σχεδόν μαγικό λόγο.

Περισσότερο από οποιασδήποτε άλλης προέλευσης κρασιά, ενσαρκώνουν και εκφράζουν μία πολύ γοητευτική εικόνα της ψυχής της Μεσογείου: είναι φιλικά, θερμά και με την κατακόκκινη, βελούδινη προσωπικότητά τους μοιάζουν ταγμένα να «υπηρετούν» το φως και την απόλαυση.

Δεν πρέπει να είναι λοιπόν τυχαίο το ότι η σημερινή άνθηση της Νεμέας και του Αγιωργίτικου συμπίπτει με τον άνεμο αναδημιουργίας που φρεσκάρει την οινοποιία πολλών περιοχών των μεσογειακών χωρών, δημιουργώντας και ενισχύοντας το νέο ρόλο που έχει να παίξει η Μεσόγειος στην παγκόσμια σκακιέρα του κρασιού.

Τι συμβαίνει στη Νεμέα και ποιες είναι οι πραγματικές της δυνατότητες; Είναι ενδιαφέρον να το δούμε, γιατί συμπίπτει και με ένα κύμα νέων παραγωγών, καθώς και τη διάθεση των παλαιότερων να ψάξουν ακόμα πιο βαθιά τις δυνατότητες της περιοχής. Πιθανότατα, θα φανεί ότι η Νεμέα και η άνθηση των κρασιών της είναι από τους σημαντικότερους δείκτες για την απόσταση που έχει να διανύσει το ελληνικό κρασί – για το πού μπορεί να φτάσει και σε πόσο χρόνο.

Το αγιωργίτικο

Είναι ποικιλία χαρισματική, το ίδιο χαρισματική με το Ξινόμαυρο, αλλά και γενικότερα –ας τολμήσουμε να το υποστηρίξουμε– μία από τις σημαντικότερες ερυθρές ποικιλίες σταφυλιού της Ευρώπης. Μπορεί να δώσει ιδιαίτερα σοφιστικέ, πολυσύνθετα, μακράς παλαίωσης και υψηλότατων ποιοτικών προδιαγραφών κρασιά.

Είναι, παράλληλα, αυτό που στην επιστημονική γλώσσα λέγεται «πολυδυναμική» ποικιλία, δηλαδή ποικιλία σταφυλιού που ανάλογα με το υψόμετρο, τη σύσταση του εδάφους και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί κάθε αμπελουργός-οινοποιός μπορεί να οδηγήσει σε ένα μεγάλο φάσμα τύπων κρασιών.

Δυστυχώς, το Αγιωργίτικο, αν και τόσο στενά (σχεδόν αποκλειστικά) ταυτισμένο με τη Νεμέα, δεν έχει μελετηθεί σε ικανοποιητικό βάθος. Τα τελευταία χρόνια, η ποιότητα των ερυθρών κρασιών Ονομασίας Προέλευσης «ΝΕΜΕΑ» κάνει εντυπωσιακά άλματα ποιοτικής βελτίωσης.

Παρ όλα αυτά, δεν έχουμε ακόμα αναγνωρίσει τα διάφορα terroirs της περιοχής (αμπελοτόπια με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά), ώστε τα κρασιά της να ταυτιστούν και να εκφράσουν με ακρίβεια τους τόπους που τα γέννησαν. Ευτυχώς, τουλάχιστον, γνωρίζουμε από χρόνια τα χωριά που κατά τεκμήριο έχουν τις μεγαλύτερες δυνατότητες για παραγωγή κρασιών υψηλών προδιαγραφών.

Ονόματα όπως Αρχαία Νεμέα, Ασπρόκαμπος, Γυμνό, Κούτσι κ.λπ. κοντεύουν να γίνουν κοινός τόπος στα χείλη των οινόφιλων και σχεδόν πάντα αποτελούν εγγύηση για υψηλής ποιότητας κρασιά.

Η άλλη όψη της σύγχρονης πραγματικότητας του Αγιωργίτικου είναι οι εξατομικευμένες αποφάσεις καταξιωμένων οινοποιών να αποκτήσουν γη σε κάποιο(α) από τα χωριά αυτά, να αρχίσουν να παράγουν κρασί (με μεγάλο συνήθως ενδιαφέρον) και να προσπαθήσουν να πάνε την προσωπική τους δουλειά σε βάθος.

Παρ όλα αυτά, η (έστω και ελλιπής σε βάθος χρόνου) έρευνα της αμπελουργικής ζώνης της Νεμέας είχε καταφέρει να αναγνωρίσει και να ομαδοποιήσει τρεις μεγάλες υψομετρικές βαθμίδες της Ονομασίας Προέλευσης και, στη συνέχεια, να διαπιστώσει τον τύπο κρασιού που μπορεί να παραχθεί σε κάθε υψομετρική ομάδα.

Έτσι, στα μεγαλύτερα υψόμετρα (550-850 μ.), το Αγιωργίτικο όχι μόνο καθυστερεί να ωριμάσει, αλλά συχνά η ωριμότητα που επιτυγχάνεται μπορεί να οδηγήσει μόνο στην παραγωγή ροζέ και φρέσκων κόκκινων κρασιών.

Η υψομετρική ομάδα των 320-550 μ. είναι η ιδανικότερη για την παραγωγή κόκκινων κρασιών μακράς παλαίωσης και υψηλών προδιαγραφών, ενώ τα σταφύλια που προέρχονται από υψόμετρα 200-320 μ. δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό στην παραγωγή ερυθρών γλυκών κρασιών.

Δυστυχώς, όμως, αντίθετα π.χ. με τη Νάουσα, στη Νεμέα δεν μπορούμε ακόμα να πούμε ότι το τάδε χωριό δίνει το χ στιλ κρασιών, ενώ ένα άλλο χωριό της ζώνης το ψ στιλ.

Άρωμα και γεύση

Ακόμη κι όταν οι παραγωγοί βάζουν τον πήχη των φιλοδοξιών τους πολύ ψηλά και διαπιστώνουμε υψηλή ποιότητα και δυνατότητες μακράς παλαίωσης, ποτέ η Νεμέα και το Αγιωργίτικο δεν πρόκειται να δώσουν κρασιά με οργανοληπτικό προφίλ που θα μπορούσε να φοβίσει τον άπειρο καταναλωτή. Απ αυτή την άποψη, λοιπόν, η Νεμέα δεν είναι απλώς γεμάτη βαθύτατη και ιδιαίτερα σκουρόχρωμη σαγήνη, αλλά η par excellence φιλική προς τον καταναλωτή ζώνη Ονομασίας Προέλευσης.

Αυτή είναι η χάρη του Αγιωργίτικου: να δίνει κρασιά υψηλότατου επιπέδου, τα οποία ακόμα και στην «άγουρη» νεότητά τους είναι αρκετά βατά. Η «γλύκα» του Αγιωργίτικου και των κρασιών της Νεμέας, ο πλούσιος και απαλός τρόπος που εκφράζονται αρωματικά και γευστικά τα φρουτώδη (κυρίως σκουρόχρωμου κερασιού και βύσσινου) στοιχεία των κρασιών, αλλά και τα γλυκά μπαχαρικά, είναι χαρακτηριστικά και παροιμιώδη. Δεν υπάρχει περίπτωση, ακόμη κι όταν πρόκειται για τα πιο στιβαρά κρασιά, να εκλάβεις μία παραγωγή από Αγιωργίτικο Νεμέας για κάτι άλλο.

Ακόμη και οι ταννίνες των κρασιών, είτε πιπεράτες είτε γλυκές (ανάλογα με τον τρόπο οινοποίησης), είναι χαρακτηριστικά διαφορετικές συγκρινόμενες με αυτές κρασιών από άλλες περιοχές: πιο «πολιτισμένες» και φιλικές, δημιουργούν ένα φινετσάτο γευστικό περιβάλλον που ακόμα κι όταν συνοδεύεται από τη χαρακτηριστική για αρκετά κρασιά οξύτητα δεν θα σου δημιουργήσει σχεδόν ποτέ την αίσθηση ότι έχεις μπροστά σου ένα τραχύ κρασί. Ίσα ίσα μάλιστα, θα μπορούσαμε με πολύ μεγάλη βεβαιότητα να πούμε ότι η λέξη που εκφράζει τη γευστική πραγματικότητα ακόμη και της σημερινής Νεμέας είναι κυρίως μία: βελούδο!

Το «στήσιμο» των αμπελο-οινικών κοινοτήτων

Η αμπελουργική ζώνη της Νεμέας είναι από τις πιο μεγάλες και εκτεταμένες που έχουμε στην Ελλάδα. Είναι μια ζώνη παραγωγής κρασιών Ονομασίας Προέλευσης με αποδοχή στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας και αυξανόμενο ενδιαφέρον, λόγω της μοναδικότητας του Αγιωργίτικου και του φινετσάτου προφίλ των κρασιών του, στις αγορές του εξωτερικού.

Τα 15.000 στρέμματα του αμπελώνα της Νεμέας, τα οποία είναι ομοιόμορφα διασκορπισμένα σε 17 κοινότητες του Νομού Κορινθίας και σε μία (Μαλανδρένι) του Νομού Αργολίδας, διεκδικούν την προσοχή, την αγάπη και την αφοσίωσή μας.

Με τις διαφορές φυσιογνωμίας, ποιότητας και τύπων που διαπιστώνουμε δοκιμάζοντας τα κρασιά τους είναι εύκολο να καταλάβουμε το μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσιάζει η περιοχή για παραγωγούς και καταναλωτές.

Αυτό εξηγεί και τους λόγους της μεγάλης άνθησης που βλέπουμε στην περιοχή τα τελευταία χρόνια: όλο και νεότεροι, μικρού μεγέθους παραγωγοί συνθέτουν το σημερινό –αρκετά πολύχρωμο– μωσαϊκό της παραγωγής στη ζώνη, ενώ η ποιοτική δουλειά σε βάθος αναπτύσσεται με όλο και πιο έντονους ρυθμούς.

Το επόμενο λοιπόν βήμα προς την κορυφή θα είναι καθοριστικό. Θα δείξει μέχρι πού μπορεί να φτάσει η Νεμέα και ποιες ακριβώς είναι οι πραγματικές δυνατότητες του Αγιωργίτικου. Πιθανότατα, τα πάντα να κριθούν από το «τι» και όχι από το «πότε». το αν, με άλλα λόγια, η Νεμέα μπορεί να πάει πραγματικά ψηλά θα κριθεί από τη δουλειά σε βάθος, από την αναγνώριση των terroirs και το «κούρντισμά» τους προς την κατεύθυνση της ποιοτικής παραγωγής.

Οι σημαντικότεροι παραγωγοί και τα κρασιά τους

Η άνθηση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στη Νεμέα είναι πρωτοφανής. Ο σημερινός της κόσμος μοιάζει με μωσαϊκό, όπου το νέο συναντά και σχολιάζει το παλιό. Η εμφάνιση όλο και νεότερων παραγωγών μικρού μεγέθους και η είσοδος στη Νεμέα ονομάτων γνωστών από άλλες περιοχές αλλάζει καθοριστικά το τοπίο, συνοδευόμενη από εντυπωσιακή ποιοτική αναβάθμιση.

Δεν ήταν όμως τα πράγματα πάντα έτσι, γιατί για χρόνια στη Νεμέα υπήρχαν κυρίως δύο ονόματα (Παπαϊωάννου και Συνεταιρισμός) και πέρα απ’ αυτούς ωκεανοί μετριότητας. Με βάση τα σημερινά δεδομένα και συνδυάζοντας το χτες με το σήμερα, η «δική μας» σκηνή των σημαντικότερων παραγωγών είναι:

1. Παπαϊωάννου

Ο γκουρού, ο προπομπός και ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας της Νεμέας. Στο Κτήμα του, οι συχνά εικονοκλαστικές απόψεις συναντούν την παράδοση, την προσήλωση στο αμπέλι και τα υψηλά standards ποιότητας και τυπικότητας. Για χρόνια θεωρούσαμε το «απλό» Κτήμα Παπαϊωάννου εμβληματικό κρασί του Κτήματος, μέχρι να εμφανιστεί το Μικροκλίμα και να δώσει ένα ηχηρό «παραδοσιακό» χαστούκι στους απανταχού οινόφιλους.

2. Συνεταιρισμός

Η ήσυχη δύναμη της Νεμέας, ο καλός «βαστάζος» της αμπελουργικής ζώνης από τον οποίο περνούν οι μεγαλύτερες ποσότητες σταφυλιών και απ όπου βγαίνουν απίστευτα μεγάλες ποσότητες κρασιού. Ακόμα και σε παλαιότερες εποχές ήταν χαρακτηριστική η δυνατότητά τους να προσφέρουν από απλά μέχρι και πολύ ενδιαφέροντα κρασιά, σε εντυπωσιακά χαμηλές και φιλικές τιμές. Χαρακτηριστικότερα κρασιά τους σήμερα, ο Δικταίος και το Grande Reserve.

3. Παρπαρούσης

Ασφαλώς και εξακολουθεί να υπάρχει, αξιοθαύμαστος και αγαπημένος για τη διακριτικότητα και τους χαμηλούς τόνους του, αλλά και για το ιδιαίτερα χαμηλό προφίλ του – αντιστρόφως ανάλογο με το ενδιαφέρον των περισσότερων κρασιών του. Αν και ο «Επιλεγμένος Οίνος Νεμέα Reserve» με σταφύλια από το Γυμνό έχει δώσει εντυπωσιακές εσοδείες, η ετικέτα βάσης «Οινάρι» αποτελεί κατά τη γνώμη μας ένα ακόμη εμβληματικό δείγμα απλής και καλοφτιαγμένης Νεμέας γεμάτης βελούδο.

4. Γαία Οινοποιητική

Φαινομενικά και μόνο από τους «νεοφερμένους» στη Νεμέα. Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος ήταν ήδη υπεύθυνος, εδώ και χρόνια, για μερικές από τις ωραιότερες και πιο συναρπαστικές πειραματικές Νεμέες (Μπουτάρη) που έχουμε δει ποτέ. Σήμερα, στο ημιορεινό Κούτσι, προσπαθεί να δείξει τη δική του –αρκετά στιβαρή– ερμηνεία της παράδοσης με το συχνά πολύ εντυπωσιακό Κτήμα Γαίας.

5. Κτήμα Δρυόπη

Ο έτερος που αντιλήφθηκε τι πραγματικά είναι το Κούτσι και αποφάσισε να συμβάλει στην ανάδειξή του. Νεοφερμένος στη Νεμέα, αλλά όχι στην Πελοπόννησο ούτε στο κρασί, ο Γιάννης Τσέλεπος έχει δώσει με το Κτήμα Δρυόπη Reserve την πιο πλούσια, υπερσυμπυκνωμένη και «νεοκοσμίτικη» Νεμέα που έχουμε δει ποτέ.

6. Σεμέλη-Domaine Helios

Η πιο εντυπωσιακή πιθανώς άφιξη στο Κούτσι – προερχόμενη από διακριτική μακρόχρονη παρουσία της «Σεμέλης» στην παραγωγή Νεμέας. Η προσπάθεια συνοδεύτηκε από το λανσάρισμα στην αγορά μιας εμβληματικής Νεμέας υψηλότατων προδιαγραφών, του Domaine Helios Grande Reserve, όπου ο πλούτος και η πολυπλοκότητα δεν αποκλείουν τη φινέτσα.

7. Βασιλείου-Κτήμα Νέμειον

Αν και η απόσταση από το Κορωπί στη Νεμέα είναι από κάθε άποψη πολύ μεγάλη, φαίνεται ότι ο Γιώργος Βασιλείου την έκανε από την αρχή με εντυπωσιακό τρόπο. Με την πρώτη κιόλας χρονιά του «Ηγεμόνα» (2004), το Κτήμα Νέμειον μπαίνει στα μεγάλα ονόματα της Νεμέας. Είναι μία πολύ μοντέρνα Grande Reserve, φρουτώδης, πλούσια, κομψότατη, με ζουμερές ταννίνες, άξια να σταθεί στα καλύτερα τραπέζια και δίπλα στα εκλεκτότερα φαγητά.

8. Σκούρας

Αν και είναι από τους πιο παλιούς στη Νεμέα, με ιδιαίτερα αξιόλογες εσοδείες, ο Γιώργος Σκούρας είναι «θύμα» της επιτυχίας των υπόλοιπων κρασιών της γκάμας του. Με σταφύλια από το Γυμνό, η Grande Cuvee του είναι από τα πιο ενδιαφέροντα κρασιά της Ζώνης – από αυτά που η διακριτικότητά τους δεν έχει καμία σχέση με τον overwhelming πλούτο της νεοκοσμίζουσας αντίληψης. Από τα πιο ενδιαφέροντα, κοντά στο παραδοσιακό στιλ, κρασιά της περιοχής, με στιβαρή δομή, ογκώδεις ταννίνες και διακριτικό φρούτο.

9. Παλυβός

Δεν είναι από τους πραγματικά καινούριους στη Νεμέα –κάθε άλλο μάλιστα–, αλλά το εντυπωσιακό «μπαμ» που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει αυτή την εντύπωση. Η ποιότητα των κρασιών του Κτήματος Παλυβού είναι ευθέως ανάλογη των δυνατοτήτων της Αρχαίας Νεμέας. Το στιλ των κρασιών του εκφράζει τη σιδερένια γροθιά σε βελούδινο γάντι και βρίσκει την πλήρη έκφρασή του στο Terra Leone Ammos.

10. Mητραβέλλας

Ο ιδιαίτερα χαμηλών τόνων και συγκρατημένος χαρακτήρας του Κώστα Μητραβέλλα, καθώς και κάποια προβλήματα διανομής «έκρυψαν» από το ευρύ κοινό μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παραδοσιακού τύπου Νεμέες. Στιβαρό και καλοδομημένο, αλλά καθόλου επιθετικό, το Κτήμα Μητραβέλλα εκφράζει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις μικρές σε μέγεθος, αλλά με μεγάλη ιστορία στην οινοποιία οικογενειακές μονάδες.

Τα αστέρια του αγιωργίτικου

1. Μικροκλίμα Παπαϊωάννου

Είναι πράγματι υπέροχο. Οσμίζεσαι από μακριά την παραδοσιακή Νεμέα, με τη λέξη να σημαίνει πάνω απ όλα την τυπική και ισορροπημένη έκφραση των αρωματικών και γευστικών χαρισμάτων του κρασιού. Πλούσιο, φινετσάτο και ιδιαίτερα ισορροπημένο.

2. Κτήμα Δρυόπη Reserve

Σε πλήρη αντίθεση με την παράδοση, ήταν από την πρώτη του εμφάνιση ιδιαίτερα εντυπωσιακό. Να το αποκαλέσει κάποιος «μοντέρνο» κρασί ή «νεοκοσμίτικο»; Η αλήθεια είναι ότι διαθέτει σε αφθονία όλα τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το feeling του Νέου Κόσμου: υψηλό αλκοολικό βαθμό, λόγω των υπερώριμων σταφυλιών, υπερσυμπυκνωμένη γευστική προσωπικότητα, ζουμερές και σχεδόν «λιωμένες» ταννίνες, πλούσια και μαλακή γεύση.

3. Ροζέ Παλυβού

Ένα άλλο στιλ κρασιού, εξαιρετικό, αλλά και χαρακτηριστικά τυπικό δείγμα του τι είδους ροζέ κρασιά δίνει το Αγιωργίτικο: ροδόχρωμο και αρωματικό, φρουτώδες με χαρακτηριστικά αρώματα ροδιού και φράουλας, απαλή γευστική προσωπικότητα και ικανότητα σύμπραξης με μεγάλη γκάμα φαγητών.

4. Μονοπάτι Αϊβαλή

Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε παραδοσιακό ούτε μοντέρνο. Η παρουσία του βαρελιού και των αρωμάτων του είναι έντονη, η γεύση πλούσια και πολύ πυκνή, το φρούτο ιδιαίτερα διακριτικό. Θέλει υπομονή μέχρι να μαλακώσει.

5. Ορεινός Ήλιος

Από τη Σεμέλη, ένα τυπικό δείγμα καλοφτιαγμένου φρέσκου, κυρίως φρουτώδους, κόκκινου κρασιού από Αγιωργίτικο. Ένα από τα καλύτερα καθημερινά κρασιά, με χαρακτηριστικά που το κάνουν ικανό και για τις δύστροπες θερμοκρασίες του καλοκαιριού.

6. Ανατολικός

Από τη Γαία Οινοποιητική, το μοναδικό αξιόλογο γλυκό κρασί από Αγιωργίτικο. Αρωματική και γευστική προσωπικότητα επηρεασμένη από τα καρυδάτα στοιχεία. Η γλυκύτητά του δεν λιγώνει καθόλου, αφού εξισορροπείται από τις ταννίνες και την οξύτητα.